Trybunał Konstytucyjny wydał bardzo istotne orzeczenie (wyrok z dnia 13 kwietnia 2023 r., sygn. akt P 5/19), które ogranicza odpowiedzialność byłych członków zarządu za zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna.
Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, członkowie zarządu mogą zostać zobowiązani do spełnienia zobowiązania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna (art. 299 k.s.h.). Trybunał Konstytucyjny rozpatrywał funkcjonowanie tego przepisu w stanie faktycznym, w którym były członek zarządu wskazywał, że zasądzona przeciwko spółce wierzytelność jest w sposób oczywisty niezasadna. W ocenie byłego członka zarządu, wyrok w tej sprawie został wydany na podstawie sfałszowanych dokumentów, jednakże, ponieważ nie miał on szansy uczestniczyć w procesie, nie mógł przedstawić na to odpowiednich dowodów.
Powstało zatem pytanie czy istniejące przepisy nie pozbawiają byłego członka zarządu prawa do sądu i prawa do bycia wysłuchanym. W razie wytoczenia powództwa przeciwko niemu, może on zwolnić się od odpowiedzialności jedynie w przypadkach wprost wskazanych w art. 299 k.s.h., tj. w razie wykazania, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu albo że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło nie z jego winy, albo że pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu wierzyciel nie poniósł szkody. Nie ma jednak możliwości kwestionowania zasadności samego roszczenia przeciwko spółce.
Trybunał Konstytucyjny uznał, że art. 299 § 1 i 2 k.s.h. w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości, aby pozwany były członek zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością uwolnił się od odpowiedzialności poprzez wykazanie, że wierzytelność, stwierdzona orzeczeniem, na podstawie którego wszczęto przeciwko spółce bezskuteczną egzekucję, nie istnieje, w sytuacji, w której orzeczenie zapadło w postępowaniu wszczętym po dacie utraty przez pozwanego statusu członka zarządu spółki, jest niezgodny z konstytucją. Za niezgodny z konstytucją Trybunał uznał także art. 365 § 1 k.p.c. w zakresie w jakim przewiduje związanie sądu orzeczeniem przeciwko spółce w procesie wytoczonym na podstawie art. 299 § 1 k.s.h. przeciwko byłemu członkowi zarządu, który utracił status członka zarządu spółki przed datą wszczęcia postępowania, w którym orzeczenie przeciwko spółce zapadło.
