Wszystko zaczyna się od informacji o możliwości popełnienia przestępstwa. Może ona pochodzić od pokrzywdzonego, świadka, ale również organy ścigania (policja, prokuratura) mogą działać z urzędu, gdy same dowiedzą się o podejrzeniu czynu zabronionego. Zawiadomienie można złożyć ustnie do protokołu lub na piśmie. Na tym etapie organy weryfikują, czy informacja jest wiarygodna i czy rzeczywiście istnieje uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa. To moment, w którym zapada decyzja o wszczęciu (lub odmowie wszczęcia) postępowania przygotowawczego.
Pod lupą śledczych: zbieranie dowodów
Jeśli postępowanie zostanie wszczęte, rozpoczyna się faza zbierania materiału dowodowego. Nosi ona nazwę postępowania przygotowawczego i prowadzona jest najczęściej przez policję pod nadzorem prokuratora lub bezpośrednio przez prokuratora (zwłaszcza w sprawach o poważniejsze przestępstwa – wtedy mówimy o śledztwie, w lżejszych o dochodzeniu). To czas intensywnych działań: przesłuchań świadków, pokrzywdzonych, podejrzanych, przeprowadzania oględzin miejsca zdarzenia, przeszukań oraz powoływania biegłych w celu uzyskania specjalistycznych opinii (np. medycznych, balistycznych, informatycznych). Celem jest wszechstronne wyjaśnienie okoliczności sprawy i ustalenie, czy dowody wystarczająco wskazują na winę konkretnej osoby.
Decyzja prokuratora: akt oskarżenia czy umorzenie?
Po zebraniu i analizie dowodów prokurator staje przed ważną decyzją. Jeśli uzna, że materiał dowodowy jest wystarczający, by postawić kogoś w stan oskarżenia, sporządza i kieruje do sądu akt oskarżenia. Jeżeli jednak dowody są niewystarczające lub okaże się, że czyn nie stanowi przestępstwa, albo sprawca jest niewykryty, prokurator wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania. Istnieje też możliwość skierowania wniosku o warunkowe umorzenie postępowania pod pewnymi warunkami, jeśli wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne, a sprawca nie był wcześniej karany za przestępstwo umyślne.
Na sali sądowej: rozprawa i dowody
Wniesienie aktu oskarżenia rozpoczyna etap sądowy. Sprawa trafia przed oblicze niezawisłego sądu pierwszej instancji. Centralnym punktem jest rozprawa główna – to na niej przeprowadzane jest postępowanie dowodowe. Sąd bezpośrednio zapoznaje się z dowodami, przesłuchuje oskarżonego (który ma prawo do obrony, w tym do milczenia), świadków oraz biegłych. Strony – prokurator (oskarżyciel publiczny) i oskarżony wraz z obrońcą – przedstawiają swoje stanowiska, zadają pytania i zgłaszają wnioski dowodowe. Celem sądu jest ustalenie prawdy materialnej na podstawie zebranych dowodów.
Finał sprawy: ogłoszenie wyroku
Po zamknięciu przewodu sądowego i wysłuchaniu głosów stron (mów końcowych prokuratora i obrońcy, a także ostatniego słowa oskarżonego) sąd udaje się na naradę. Jej wynikiem jest wyrok. Sąd może uznać oskarżonego za winnego i wymierzyć mu karę (wyrok skazujący), uniewinnić go, jeśli dowody nie potwierdziły winy lub czynu nie popełniono (wyrok uniewinniający), bądź warunkowo umorzyć postępowanie. Od wyroku sądu pierwszej instancji stronom przysługuje prawo wniesienia apelacji do sądu wyższej instancji, co może otworzyć kolejny etap procesu. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o procesie karnym lub masz problem na dowolnym jego etapie, zapraszamy do kontaktu pod adresem kontakt@gwlaw.pl.
