Z dniem 1 października 2023 r. weszła w życie większość przepisów najnowszej dużej noweli do Kodeksu karnego, tj. ustawy z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (dalej też – nowela), która została opublikowana 13 grudnia 2023 r. (Dz. U. poz. 2600).
Pierwotnie wejście w życie tych zmian miało nastąpić po 3 miesiącach od daty publikacji noweli, tj. z dniem 14 marca 2023 r. Ostatecznie jednak termin ich wejścia w życie został prolongowany, na skutek zmiany art. 33 noweli, normującego tę materię. Zmiana dat wejścia w życie przepisów noweli nastąpiła z dniem 3 marca 2023 r., na mocy art. 5 ustawy z dnia 26 stycznia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 403).
Wybrane zmiany przepisów Kodeksu karnego, objętą tą nowelizacją, a przy tym szczególnie istotne dla przedsiębiorców, zostały już omówione na łamach naszego Newslettera, w artykule pt. „Duża nowelizacja Kodeksu karnego z dnia 7 lipca 2022 r. – wybrane zmiany szczególnie istotne dla przedsiębiorców”, opublikowanym 2 stycznia 2023 r. Teraz, tuż po ich wejściu w życie, warto ponownie zwrócić szczególną uwagę na te z nich, które wywołują obecnie największe emocje wśród przedsiębiorców.
Na pewno do takich zmian należy zaostrzenia sankcji za najpoważniejsze przestępstwa zdefiniowane w rozdz. XXXVI Kodeksu karnego. Na mocy noweli dodano art. 306b, przewidujący surowsze zagrożenie karą za popełnienie przestępstw z art. 296 § 1 lub 2 (nadużycie zaufania w sferze prywatnej), art. 296a § 1 lub 4 (łapownictwo menadżerskie), art. 299 § 1, 2, 5 lub 6 (pranie pieniędzy) i art. 303 § 1 (nieprawidłowości w dokumentacji działalności gospodarczej), popełnionych w stosunku do mienia o wartości większej niż – odpowiednio – pięć (§ 1) albo dziesięć (§ 2) milionów złotych albo prowadzących do szkody majątkowej w rozmiarach odpowiadających takiej wartości. Sprawca któregoś z tych przestępstw, kwalifikowanego w związku z art. 396b k.k., popełni zbrodnię, zagrożoną – odpowiednio – karą pozbawienia wolności od lat 3 do 20 (§ 3) albo od lat 5 do 25 (§ 4). Warto wziąć pod uwagę, że podejrzenie popełnienia tak poważnego przestępstwa może się wiązać z zastosowaniem wobec podejrzanego tymczasowego aresztowania. W przypadku tego izolacyjnego środka zapobiegawczego działa bowiem zasada – im surowsze zagrożenie karą, tym większe ryzyko jego zastosowania (łatwiej uzasadnić, że realnie grozi sprawcy surowa kara pozbawienia wolności).
Na mocy noweli wprowadzono też modyfikację w zakresie trybu ścigania przestępstwa z art. 296 § 1a k.k., tj. sprowadzenia bezpośredniego niebezpieczeństwa wyrządzenia znacznej szkody majątkowej mocodawcy przez sprawcę, który został umocowany do zajmowania się jego sprawami majątkowymi lub działalnością gospodarczą i nadużył udzielonych mu uprawnień lub nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku. To przestępstwo W przypadku pokrzywdzenia Skarbu Państwa, to przestępstwo było i jest ścigane z urzędu. W pozostałych przypadkach – pokrzywdzenia innego podmiotu – ściganie nastąpi już nie tylko na wniosek pokrzywdzonego, ale też na wniosek wspólnika, akcjonariusza lub udziałowca pokrzywdzonej spółki lub członka pokrzywdzonej spółdzielni. Ta zmiana może się okazać brzemienna w skutki dla spółek, wobec których z wnioskiem o ściganie mogą występować akcjonariusze czy udziałowcy obawiający się o stan swojej inwestycji. Przedsiębiorcy zaniepokojeni tym rozszerzeniem kręgu podmiotów uprawnionych do wnioskowania o ściganie powinni jednak pamiętać, że sam wniosek o ściganie nie oznacza automatycznie wszczęcia śledztwa, ponieważ każda decyzja prokuratora w tym przedmiocie powinna być poprzedzona ustaleniem, że w danym przypadku zachodzi uzasadnione podejrzenie popełnienia przestępstwa (art. 303 § 1 k.p.k.).
