Przedsiębiorca korporacyjny nie może popełnić przestępstwa skarbowego, jednak do jego popełnienia może dojść w ramach czy też w związku z działalnością gospodarczą prowadzoną przez taki podmiot. Wówczas przedsiębiorca może ponieść konsekwencje w związku ze skazaniem sprawcy przestępstwa skarbowego.
Sprawstwo rozszerzone
W kodeksie karnym skarbowym wprowadzono instytucję tzw. sprawstwa rozszerzonego, która umożliwia pociągnięcie do odpowiedzialności sprawcy przestępstwa skarbowego (i wykroczenia skarbowego), które zostało popełnione dla innego podmiotu – osoby fizycznej, osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej – przez osobę fizyczną umocowaną do zajmowania się sprawami gospodarczymi, w szczególności – sprawami finansowymi, tego podmiotu, tj. swojego mocodawcy. Takim mocodawcą dla sprawcy może być przedsiębiorca korporacyjny.
Odpowiedzialność posiłkowa
Dwie najważniejsze sankcje przewidziane w kodeksie karnym skarbowym dla sprawców przestępstw skarbowych to kara grzywny i przepadek. Obydwie mają charakter ekonomiczny. Można więc łatwo obciążyć nimi podmiot inny niż sprawca. W prawie karnym skarbowym przewidziano takie „obciążenie”, które jest wpisane w instytucję odpowiedzialności posiłkowej za grzywnę i ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów.
Za karę grzywny, a także za ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów, wymierzone sprawcy przestępstwa skarbowego czyni się w całości lub w części odpowiedzialną posiłkowo osobę fizyczną, prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną (tzw. ułomną osobę prawną), jeżeli sprawcą czynu zabronionego jest zastępca tego podmiotu prowadzący jego sprawy jako pełnomocnik, zarządca, pracownik lub działający w jakimkolwiek innym charakterze, a zastępowany podmiot odniósł lub mógł odnieść z popełnionego przestępstwa skarbowego jakąkolwiek korzyść majątkową.
Instytucja odpowiedzialności posiłkowej umożliwia więc pociągnięcie do odpowiedzialności także podmiotu korporacyjnego, w tym – korporacyjnego przedsiębiorcy.
Instytucja odpowiedzialności posiłkowej nie jest znana prawu karnemu, tj. nie można jej zastosować w związku ze skazaniem na karę grzywny czy nałożeniem ściągnięcia równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów za przestępstwo.
Przepadek przedmiotów
Sam przepadek przedmiotów w prawie karnym skarbowym też został uregulowany w sposób, który zwiększa ryzyko obciążenia nim osoby trzeciej, tj. takiej, która nie została skazana za przestępstwo skarbowe (czy wykroczenie skarbowe), ale jest właścicielem przedmiotów objętych przepadkiem orzeczonym w wyroku skazującym za dany czyn. Regułą w prawie karnym skarbowym jest bowiem orzekanie przepadku przedmiotów niezależnie od tego, czyją własność one stanowią, tj. także, gdy nie są własnością sprawcy.
Dla ochrony własności rzeczy nienależących do sprawcy przed przepadkiem w prawie karnym skarbowym przewidziano instytucję interwencji.
Prawu karnemu skarbowemu nie jest natomiast znany przepadek przedsiębiorstwa.
Przepadek korzyści majątkowej
Zasadniczo analogicznie jak w kodeksie karnym uregulowano natomiast przepadek korzyści majątkowej pochodzącej z przestępstwa skarbowego, a niepodlegającej przepadkowi „owoców” (rzeczy pochodzących bezpośrednio z popełnionego czynu zabronionego) albo „przedmiotów zakazanych” (których wytwarzanie, posiadanie, obrót, przechowywanie, przewóz, przenoszenie lub przesyłanie jest zabronione; np. podrobione towary akcyzowe).
W szczególności przepadek korzyści majątkowej obejmuje też korzyści dużej wartości uzyskane z poważnego przestępstwa skarbowego, które zostały przeniesione na inny podmiot, w tym także osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemająca osobowości prawnej. Jeśli dojdzie do takiego transferu, wówczas uważa się, że rzeczy będące w samoistnym posiadaniu takiego podmiotu oraz przysługujące mu prawa majątkowe należą do sprawcy, chyba że na podstawie okoliczności ich nabycia nie można było przypuszczać, że mienie to, chociażby pośrednio, pochodziło z czynu zabronionego. Wykazanie istnienie takiej ujemnej przesłanki nie jest łatwe.
Obowiązek zwrotu korzyści uzyskanej z przestępstwa skarbowego
Niezależnie od skazania za przestępstwo skarbowe czy nałożenia odpowiedzialności posiłkowej, sąd zobowiązuje każdy podmiot – osobę fizyczną, osobę prawną czy też jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną (tzw. ułomna osoba prawna) – który uzyskał korzyść majątkową w związku z popełnieniem czynu zabronionego, do zwrotu tej korzyści lub jej równowartości na rzecz Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego, o ile nie podlega ona zwrotowi innemu uprawnionemu podmiotowi.
