22 maja weszła w życie ustawa o fundacji rodzinnej, która nowelizuje Kodeks cywilny m.in. w zakresie zachowku w ogólności, niezależnie co stanowi masę spadkową i dotyczy wszystkich zobowiązanych i uprawnionych do zachowku.
Nowelizacją ustawodawca wprowadził zapisy uelastyczniające termin płatności zachowku, jego wysokości. Nowe przepisy przewidują bowiem możliwość miarkowania wysokości dochodzonego zachowku i jego jednorazowej spłaty. Jak wskazuje sam ustawodawca w uzasadnieniu do zmian, nowe przepisy mają na względzie zarówno interes zobowiązanego do zapłaty zachowku, jak i uprawnionego.
Zgodnie z nowelizacją, obowiązany do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku może żądać:
– odroczenia terminu jego płatności,
– rozłożenia go na raty, na okres nie przekraczający łącznie pięciu lat (w wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie – dziesięciu lat),
– w wyjątkowych przypadkach – obniżenia, przy uwzględnieniu sytuacji osobistej i majątkowej uprawnionego do zachowku oraz zobowiązanego do zaspokojenia roszczenia z tytułu zachowku.
W tym ostatnim przypadku, tj. obniżenia zachowku, w razie ustania okoliczności uzasadniających obniżenie zachowku obowiązany z tytułu zachowku na wniosek osoby uprawnionej do zachowku, zwraca uprawnionemu do zachowku sumę pieniężną, o którą obniżono zachowek, przy czym z żądaniem tym uprawniony do zachowku nie może wystąpić po upływie pięciu lat od obniżenia zachowku.
Nowelizacja wprowadziła ponadto do przepisów Kodeksu cywilnego wprost możliwość zawierania umów o zrzeczenie się prawa do zachowku. Dotychczas zawieranie takich umów dopuścił Sąd Najwyższy w uchwale z 17.03.2017 r., III CZP 110/16, zdania zaś praktyków prawa jak i przedstawicieli doktryny były w tym zakresie podzielone. Dzisiaj, w związku z analizowaną nowelizacją, możliwość zawierania takich umów nie budzi już wątpliwości. Tym samym, uprawniony do zachowku po przyszłym spadkodawcy może zawrzeć z tym spadkodawcą, za jego życia, umowę, na podstawie której zrzeknie się prawa do zachowku po tym spadkodawcy. Umowa taka wymaga formy aktu notarialnego. Należy więc pamiętać, że nie jest to jednostronne oświadczenie zrzekającego się. Zrzeczenie się prawa do zachowku może dotyczyć zrzeczenia się prawa do zachowku w całości lub w części, np. określonej kwoto lub przedmiotowo. Z praktycznego punktu widzenia umowa o zrzeczenie się zachowku ma doniosłe znaczenie w szczególności w procesie planowania sukcesji pokoleniowej.
