In legibus magis simplicitas quam difficultas placet. (I.2.23.7)
- Kto może być fundatorem fundacji rodzinnej w Polsce? Jaka jest jego rola?
- Jakie aktywa fundator może wnieść do fundacji rodzinnej? Czym jest family office? Piotr Grabowski
- Czym jest fundacja rodzinna? Jakie są jej cele i jak ja utworzyć? Daria Leszczyk
- Kontrola trzeźwości pracowników | radca prawny Patrycja Dados
- Prawo spadkowe prostym językiem | rozmowa z radcą prawnym Patrycją Dados dla TVP Kobieta
- Proces frankowy krok po kroku - Adwokat Marcin Miszczuk w rozmowie w Biznes24
2022-06-29
W dniu 28 kwietnia 2022 r. Sąd Najwyższy w sprawie III CZP 40/22 udzielając odpowiedzi na następujące pytanie - zagadnienie prawne:
„Czy w świetle art. 353(1) k.c. w zw. z art. 69 ust. 1 i 2 ustawy z 29.08.1997 r. - Prawo bankowe - w wersji sprzed nowelizacji ustawą z dn. 29.07.2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw, zgodne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są zapisy umowy i stanowiącego jej część regulaminu, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego określenia kursu waluty (bez odniesienia do obiektywnych i weryfikowalnych kryteriów), która została wskazana, jako właściwa do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości poszczególnych rat kredytu i ich zaliczenia na poczet zobowiązania kredytowego?'
podjął uchwałę, w której stwierdził, że
Sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej są postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 3851 KC.
Powyższe oznacza, że mechanizm indeksacji, dający bankowi możliwość swobodnego ustalania kursów kupna i sprzedaży jest sprzeczny z naturą umowy kredytu indeksowanego. Nie ma przy tym znaczenia, w jaki sposób z zastrzeżonej sobie swobody Bank korzysta, gdyż zaistnienie abuzywności oceniane jest na chwilę zawarcia umowy. Okoliczności związane z wykonywaniem umowy pozostają dla rozstrzygnięcia sprawy nieistotne.
W kontekście oceny postanowień umownych zawieranych z konsumentami zachodzi zatem wątpliwość dotycząca oceny, które przepisy określające sankcje związane z zawarciem określonych postanowień w umowie należy zastosować. Czy te dotyczące ogólnych zasad kodeksu cywilnego (sprzeczność z naturą stosunku zobowiązaniowego, sprzeczność z zasadami współżycia społecznego), czy też dotyczące ochrony konsumenckiej i postanowień niedozwolonych? Sąd Najwyższy uznał, że przepisy dotyczące postanowień niedozwolonych (klauzul abuzywnych) stanowią przepisy szczególne (lex specialis) względem ogólnych przepisów prawa cywilnego i mają pierwszeństwo stosowania. Wobec tego w umowach z konsumentami należy poszukiwać rozstrzygnięcia w oparciu o te przepisy, co sprowadza się do oceny prawnej, że kwestionowane postanowienia nie są bezwzględnie nieważne, ale nie wiążą konsumentów, co w efekcie prowadzić może do upadku umowy.
Z analizowanej uchwały płyną jednak istotniejsze konkluzje, które nie dotyczą frankowiczów - konsumentów chronionych szczególnymi regulacjami, lecz sytuacji frankowiczów - przedsiębiorców, którzy z oczywistych względów nie mogą korzystać z mechanizmu obrony przewidzianego dla kredytobiorców konsumentów. Z uchwały Sądu Najwyższego można wysnuć wniosek, że przyjęcie za uchwałą, iż klauzule przeliczeniowe dające bankom możliwość dowolnego kształtowania zobowiązań strony jako sprzeczne z naturą stosunku zobowiązaniowego, umożliwiają zastosowanie w sprawach przedsiębiorców ogólnych przepisów prawa cywilnego, a tym samym do uznawania umów kredytowych za bezwzględnie nieważne.
Ułożenie stosunku prawnego (umowy), w którym dla jednej ze stron umowy wprowadza się postanowienie, które zapewnia jej nadrzędność nad drugą stroną, jako konieczność podporządkowania się stronie silniejszej, narusza istotę zobowiązania. Taką nadrzędność zapewniają z kolei zawierane w umowach z frankowiczami - przedsiębiorcami klauzule, które umożliwiają dowolne i jednostronne kształtowanie wysokości zobowiązania kredytodawcy czy kredytobiorcy.
Konkludując, pomimo niewyrażenia tego expressis verbis przyjąć należy, że Sąd Najwyższy wzmocnił pozycję frankowiczów - przedsiębiorców, jak również frankowiczów, których status jako konsumentów może zostać skutecznie zakwestionowany w procesie sądowym (co wyłączy możliwość skorzystania z mechanizmu obrony wynikającego z przepisów dotyczących postanowień niedozwolonych) dając podstawy do stosowania argumentacji bazującej na ogólnych przepisach zawartych w kodeksie cywilnym.
autor: adwokat Jakub Kondrat
